گذری بر روابط دختران و پسران
دوستی و محبت
هر انسانی میل به محبت کردن و دوست داشتن را در وجود خویش احساس میکند. دستورات الهی و روایتهای ائمه معصوم علیهمالسلام نیز این اصل را پذیرفته و به جهت دهی صحیح این گرایش پرداختهاند. در این آموزهها به حقوق دوستان بر یکدیگر، شرایط دوست خوب، وظایف متقابل دوستان و پرهیز از دوستان بد اشاره شده است.
بنابراین میل به دوستی، نعمتی است الهی که باید هدایت شود و در مسیر صحیح قرار گیرد تا انسان را به کمال و تعالی نزدیک سازد. در متون و روایتهای دینی به زمینههای درست و نادرست به کارگیری این غریزه اشاره و بر انتخاب دوستان شایسته تأکید بسیاری شده است؛ چرا که دوست میتواند آدمی را به قله کمال و سعادت و یا به جهل و گمراهی رهنمون سازد.
در برخی آیات الهی حالت حسرت و پشیمانی آدمی در روز قیامت بر اثر پیروی از دوستان ناباب به خوبی نشان داده شده است، آنجا که میفرماید:
«یَاوَیْلَتَی لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلاَنًا خَلِیلاً؛ ای وای کاش فلانی را دوست (خود) نگرفته بودم». (فرقان: 28)
یا در جای دیگر آمده است:
«الاْءَخِلاَّآءُ یَوْمَئِذِ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلاَّ الْمُتَّقِینَ. در آن روز یاران ـ جز پرهیزکاران ـ بعضیشان دشمن بعضی دیگرند. (زخرف: 68)
پیام:
تأیید اصل گرایش به دوستی، به عنوان نعمتی خدادادی.
ملاک دوستیابی
در آموزههای دینی، شاخصههایی برای انتخاب دوست آمده است که از مهمترین آنها موارد زیر است:
1. دیدارش، آدمی را به یاد خدا بیندازد که نوع کلامش، پوشش او، حرکاتش و... نیز در کریمه قرآنی آمده است:
... وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِکْرِنا وَ اتَّبَعَ هَواهُ وَ کانَ أَمْرُهُ فُرُطًا. (کهف: 28)
و از آن کس که قلبش را از یاد خدا غافل ساختهایم و از هوس خود پیروی کرده و (اساس) کارش بر زیادهروی است، اطاعت مکن.
2. اهل ذکر و مقید به تکالیف دینی باشد، چنانکه قرآن مجید هم ویژگیهای این افراد را به روشنی بیان داشته است:
وَ اصْبِرْ نَفْسَکَ مَعَ الَّذِینَ یَدْعُونَ رَبَّهُم بِالْغَدَاةِ وَ الْعَشِیِّ یُرِیدُونَ وَجْهَهُ اللّه. (کهف: 28)
و با کسانی که پروردگارشان را صبح و شام میخوانند و خشنودی او را میخواهند، شکیبایی پیشه کن.
3. آنچه بر خود میپسندد، بر شما نیز بپسندد و آنچه را برای خود کراهت میدارد، بر شما نیز چنین بدارد: «یُحِبُّ لَه ما یُحِبُّ لِنَفْسِه وَ یَکْرَهُ له ما یَکْرَهِ لِنَفْسِه».
4. مخالف ارزشها و هنجارهای دینی نباشد و دینتان را به تمسخر نگیرد:
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ الَّذِینَ اتَّخَذُواْ دِینَکُمْ هُزُوًا وَلَعِبًا مِّنَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ مِن قَبْلِکُمْ وَالْکُفَّارَ أَوْلِیَآءَ. (مائده: 57)
ای کسانی که ایمان آوردهاید، کسانی که دین شما را به ریشخند و بازی گرفتهاند (چه)، از کسانی که پیش از شما به آنان کتاب داده شده و (چه از) کافران، دوستان (خود) مگیر.
در حقیقت، دوست باید آدمی را در پیمودن نردبان قرب و کمال الهی یاری دهد، بنابراین باید نهایت دقت را در دوستیابی به عمل آورد و تنها به صرف ملاکهای ظاهری نمیتوان کسی را رفیق راه دانست و به او اعتماد کرد، بلکه باید همراهی امین و درستکار برگزید و قلب و دل و جانمان را که گرانبهاترین گوهر وجودمان است، به آنها سپرد.
پیام:
ملاکهای دوستیابی:
1. اهل ذکر و مقید به تکالیف دینی و در مسیر دین حرکت کردن دوستها.
2. شما را به مانند خود حساب کردن.
3. توافق ارزشی بین دو نفر.
دوستی دختر و پسر
(آغازی نامبارک و فرجامی ویرانگر)
منظور از دوستی دختر و پسر، آن رابطهای است که صمیمانه و گرم و عمدتا پنهانی باشد که از طریق دیدارهای مخفیانه، رد و بدل کردن نامه، ارتباط تلفنی و... ایجاد میشود.
بیشک این نوع دوستیها از نظر عقل، دین، عرف، تجربه و... نادرست است، زیرا همه دوستان در قیامت دشمن یکدیگر میشوند، مگر آن دوستیهایی که اساس آنها بر تقوا باشد. کسانی که دوستانی را با روابط نادرست و بر پایه هوس برمیگزینند، در روز قیامت دست حسرت میگزند و میگویند ای کاش او را به عنوان دوست انتخاب نمیکردم.
در روایتی آمده است:
برای هر عضوی از اعضای بدن انسان نوعی زنا وجود دارد: زنای چشم نگاه است؛ زنای زبان سخن گفتن؛ زنای گوش شنیدن؛ زنای دست لمس کردن و زنای پاها حرکت به سمت گناه.
آزادی بی حدّ و مرز در روابط بین دو جنس مخالف، دردها و آثار مخربی را در پی دارد. بنابراین، اسلام میخواهد با حفظ حریمها، سلامت فردی و اجتماعی را تضمین کند.
پیام:
1. پشیمانی انسان در دوستی با افراد ناباب در دنیا و آخرت.
2. پرهیز از برقراری روابط دوستانه با نامحرمان.
پیآمدهای اجتماعی روابط ناسالم
نخستین ثمره روابط ناسالم بین دختر و پسر و شکسته شدن قبح چنین روابطی، ایجاد روحیه بیاعتمادی نسبت به همسر آینده است و این ذهنیت آزار دهنده در او شکل میگیرد که آیا او پیش از این، چنین رابطهای را تجربه کرده است یا خیر؟ در ضمن، این بیاعتمادی و شک هیچگاه او را رها نمیکند و سرانجام، بنیان مستحکم خانواده را به مخاطره میاندازد.
بنابر آخرین تحقیقات، افرادی که پیش از ازدواج چنین روابطی با هم داشتهاند، پس از ازدواج نیز در حل مشکلات خود عاجزند؛ چرا که نسبت به یکدیگر بسیار بدبین هستند.
افزون بر این، دوستیهای ناسالم موجب میشود دختر و پسر به صورت ابزاری درآیند که هر روز تغییراتی در آرایش، پوشش و حرکات و رفتارشان بدهند که این، چیزی جز سرگرم شدن به کارهای بیارزش و دوری از هدف اصلی، یعنی شناخت خود و شکوفایی خلاقیتها و بازماندن از قله کمال نیست. صاحب نظران در اینباره میگویند:
«اساسا کسانی که به دنبال دوست از جنس مخالف هستند، بیشتر به دنبال تأمین نیازهای بدنی خود هستند و این باعث عدم رشد آنهاست».
غرق شدن در عشقهای کاذب و دوستیهای ناشایست، فرجامی جز دوری از معنویت و بیزاری از فرهنگ خودی و گرایش به فرهنگ بیگانه ندارد.
اقبال لاهوری چه زیبا سروده است که:
ای غنچه خوابیده، چو نرگس نگران خیز کاشانه ما رفت به تاراجِ غمان خیز
پیام:
1. قربانی شدن برخی جوانان بر اثر روابط ناسالم و از دست رفتن اعتبار و حیثیت فردی و اجتماعی آنان.
2. ایجاد شک و دودلی نسبت به همسر آینده، از پیآمدهای منفی اینگونه ارتباطها.
3. گرایش ناآگاهانه به فرهنگ بیگانه و دوری از فرهنگ خودی.
